Τ
ο όρος Τυμφρηστός (στα λαϊκά και στα βλάχικα Βελούχι) είναι ο «δεσπότης της Ευρυτανίας». Είναι ένα ακόμη κομμάτι της Πίνδου, και δη της οροσειράς που σχηματίζει τον υδροκρίτη της Δυτικής και Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας.

Είναι το τρίτο υψηλότερο όρος της Στερεάς (2.315 μ.). Στην κορυφή Σεϊντάνι (1.800 μ.) υπάρχει καταφύγιο με νερό πηγής, δεξαμενή βροχής, κ.λπ. Απ' εδώ μπορείτε να αναρριχηθείτε στην υψηλότερη κορυφή, που λέγεται Ψηλή Κορφή (ή Βελούχι, 2.315 μ.), όπου μπορείτε να πιείτε νερό από την πηγή Κάρνο (ή τα Κάρνα) και ν' αγναντέψετε Μωρία, Όλυμπο και Αγ. Όρος. Στην κορυφή του Κάρνο («Κάρβουνο», 2.200 μ.) υπάρχει πηγή, που ακόμη και τους θερινούς μήνες αναβλύζει υπέρψυχρο νερό. Η πηγή βρίσκεται σε υψόμετρο, περίπου 2.200 μ. και είναι μοναδική περίπτωση πηγής στην Ελλάδα σε τέτοιο υψόμετρο! Ακόμη και τον Αύγουστο, όποιος θελήσει να πιει νερό απ' αυτήν, θα πρέπει να το αφήσει λίγο στον ήλιο να «μαλακώσει», γιατί είναι τόσο ψυχρό, που δεν πίνεται. Και πράγματι, η πηγή αυτή βγάζει νερό, που μοιάζει με νέκταρ! Νερό που κάνει ακόμη και το... ψωμοτύρι να μεταλλάσσεται σε... αμβροσία! Υπάρχουν και άλλες πηγές-κεφαλόβρυσα στον Τυμφρηστό. Οι δύο βρίσκονται στους πρόποδές του, προς το Καρπενήσι. Η μια, κοντά στο Βουνό Συμπεθερικό, η οποία χρησιμοποιείται για την ύδρευση της Δυτικής πλευράς της πόλεως και η άλλη, στις πηγές του Ξηριά, χρησιμοποιείται για την υδροδότηση της υπόλοιπης πόλη. Τα υπόλοιπα νερά αυτών των πηγών, δια μέσου ρεμάτων συμβάλλουν στον ποταμό Καρπενησιώτη, ο οποίος με την σειρά του χύνεται στον Ταυρωπό. Στην Αγία Τριάδα βρίσκονται 6 μεγάλα κεφαλόβρυσα (το Βοϊδολείβαδο, της Αγκάθας ή Πέτρα, του Κιτσοπάνου ή Μαντανόρρεμα, του Χαλιά, των Πατλιάδων, και του Μαγκίπα). Και δύο στους Δομιανούς: Της Αγίας Παρασκευής και της Νεούρδης (νέας ορδής, πηγής). Όλα τροφοδοτούν τον Ταυρωπό.

Επίσης, υπάρχουν πηγές με χωνευτικά νερά, όπως η Βελουχόβρυση, η Βρύση Κεραμέτη Καρπενησίου, η Κοπάνα και η Περδικόβρυση Νεοχωρίου, η Κοκκινόβρυση, ο Κάρες, ο Λαύρος, η Γριά Καλή της Αγ. Τριάδος, κ.ά.
Το όρος έχει ωραιότατα δάση. Θεωρείται ως ένα από τα ωραιότερα όρη της χώρας μας. Και από τα ενδοξότερα της Ρούμελης. Διότι, μαζί με τα Άγραφα, εξαιτίας του αδιαπέραστου της φύσεώς του, έθρεψε κλέφτες και αρματολούς, αλλά κι αντάρτες της Κατοχής. Το όρος υψώνεται απότομα και πυραμιδοειδώς Β.Α. του Καρπενησίου. Συνίσταται από ασβεστόλιθους, κρητιδικούς υπόλευκους στρωσιγενείς σχιστόλιθους (που έχουν αφθονία απολιθωμένων ιππουριτών) και ψαμμίτες. Η Ανατολική πλευρά του ανήκει στον νομό Φθιώτιδας. Απ' αυτό το βουνό, και μάλιστα από την κορυφή του Μαυριλλιώτικο (1.886 μ.) ή «Φιλόσοφος» γιατί μοιάζει με μορφή γέροντα, αναβρύζουν οι πρώτες πηγές του Σπερχειού ποταμού. Στο Διάσελο Καγγέλια (που ενώνει το Βελούχι με το Μαυριλλιώτικο) έπεσε μαχόμενος - μαζί με άλλους οπλαρχηγούς της Ευρυτανίας - ο Σπύρος Κατσικογιάννης, εναντίον του Βελήμπεη, τον Ιούνιο του 1821.

Το όνομά του το χρωστάει στον αρχαίο βασιλιά της περιοχής, Τέφραντα, υιό του Ηρακλέους. Άλλοι λένε πως ονοματίσθηκε από την τεφρόχρωμη γυμνή κορυφή του, που όντως είναι σταχτόχρωμη. Το όρος εκτείνεται στην αρχαία περιοχή της Δολοπίας. Ο Στράβων το αναφέρει ως όρος Δρυόπων. Άγνωστο πότε μετονομάσθηκε Βελούχι. Αλλά το πρώτον απαντάται σε έναν θρήνο (στ. 768-772 και 981) για την Πόλη, κάπου στα 1453. Σε αυτόν, ο ποιητής υπολογίζει τα Τρίκαλα με την Λάρισα, τα Φάρσαλα, το Φανάρι, την Ελλάδα, την Πάτρα, τα Άγραφα, το Βελούχι, το Πρωτόλιο να δώσουν περισσότερους από 25.000 αγωνιστές κατά των Τούρκων, χωρίς να λογαριάσει τους αγωνιστές της καμπίσιας βλαχιάς. Βελούχι είναι και το βλάχικο όνομά του, και είναι "ηχοποίητο", αφού παντού ακούς πρόβατα να βελάζουν. Επίσης, στην ελληνική δημοτική-βλάχικη, «βελούχι» σημαίνει πηγή με άφθονο νερό και παράπηγμα κοντά σε πηγή ή ποταμό. Από το γάλα των προβάτων που βόσκουν σε αυτό παρασκευάζεται το περίφημο «λευκό τυρί Καρπενησίου». Η θέα των ευδιάκριτων προβάτων καθώς ανεβαίνουν στο βουνό κάθε άνοιξη, είναι από τα ωραιότερα θεάματα που μπορεί να συναντήσει κανείς στα ορεινά μας τοπία.

Σήμερα για να φθάσει κανείς στο Καρπενήσι, περνάει από την Σήραγγα Τυμφρηστού, μήκους 1.400 μ. Ψηλά στο Βελούχι απλώνεται το Χιονοδρομικό Κέντρο Καρπενησίου, σε υψόμετρο 1.840 μ. Φθάνει κανείς σε αυτό από ασφάλτινο δρόμο και από το Καρπενήσι και από την Αγία Τριάδα. Αυτό είναι γνωστό. Το άγνωστο κομμάτι της περιοχής είναι η αλπικού τύπου λίμνη που υπάρχει 900 μ. μόλις απ' αυτό. Και ιδού πώς πηγαίνει κανείς σε αυτήν: Από το Καρπενήσι βγαίνει στο Χιονοδρομικό και συναντά ένα τρίστρατο: Δεξιά, το Χιονοδρομικό. Ευθεία η σήραγγα για την Αγία Τριάδα. Και αριστερά το Καταφύγιο. Παίρνει λοιπόν, τον δρόμο που πάει προς το τελευταίο. Σε 100 μ. γίνεται χωμάτινος και σε άλλα 500 μ. ο δρόμος αυτός διακλαδίζεται. Το αριστερό του σκέλος ανηφορίζει λίγο και σε 300 μ. κατεβάζει στην αλπική λίμνη με τα βατραχάκια και τους τρίτωνες κατοίκους της. Εάν την επισκεφθείτε πεζοί, προσοχή στα σκυλιά, που φυλούν κοπάδια προβάτων!

Γράφει: ο Γιώργος Λεκάκης
συγγραφέας λαογράφος

[http://www.evrytanika.com/article.php?id=7807 ]