Χ
"ριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου.
Για βγήτε, δέτε, μάθετε, που ο Χριστός γεννάται.
Γεννιέται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα.
Το γάλα τρών’ οι άρχοντες, το μέλι οι αφεντάδες.
Ανοιξ’ αφέντημ’ άνοιξε την αργυρή σακούλα,
κι αν έχει γρόσια, δώσ’ μου τα, φλουριά μη τα λυπάσαι."

"Τσιγαρίθρες", λουκάνικα, "μπουμπάρια", "χριστόψωμα" "βασιλόψωμα" "βασιλοκουλούρες", μπακλαβάδες και πολλά κάλαντα είναι γεμάτα τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στην Ευρυτανία.

Από μέρες οι γυναίκες φτιάχνουν τα χριστόψωμα, ενώ με το σφάξιμο του γουρουνιού βάζουν σε αναμμένα κάρβουνα θυμίαμα για να διώξουν τα κακά πνεύματα. Με τα έντερα του γουρουνιού θα κάνουν τα νόστιμα σπιτικά λουκάνικα. Για τη Πρωτοχρονιά φτιάχνουν την βασιλόπιτα με τυρί, γάλα, αυγά και βούτυρο, ενώ εκτός από το κέρμα μέσα βάζουν φύλλο από πουρνάρι και ένα κομμάτι άχυρο ή σπυρί καλαμποκιού. ( Αυτός που τύχαινε το κέρμα θα θησαύριζε, το φύλλο θα πρόκοβαν τα ζωντανά του και το άχυρο θα είχε καλή σοδειά). Τα Θεοφάνεια έπαιρναν από την εκκλησία αγίασμα και ράντιζαν όλους τους χώρους για ευλογία. Σε πολλές περιοχές μάλιστα μασκαρεύονταν ("Αράπηδες") και μάζευαν από τα σπίτια κρέας, λουκάνικα κ.α. φαγώσιμα που τα έτρωγαν στο γλέντι στην πλατεία του χωριού.
Στο Κλαυσί ανήμερα των Φώτων κάνουν, μέχρι σήμερα, το "τζαφέτι" με γλέντι μόνο των ανδρών και του Αη Γιαννιού μόνο των γυναικών.

Το Χριστόψωμο
Το ζύμωμα είναι μια ιεροτελεστία. Χρησιμοποιούν, ψιλοκοσκινισμένο αλεύρι, ροδόνερο, μέλι, σουσάμι, κανέλα και γαρίφαλα. Πλάθουν το ζυμάρι και παίρνουν τη μισή ζύμη και φτιάχνουν μια κουλούρα. Με την υπόλοιπη φτιάχνουν σταυρό με λουρίδες από τη ζύμη. Στο κέντρο βάζουν ένα άσπαστο καρύδι. Στην υπόλοιπη επιφάνεια σχεδιάζουν σχήματα με το μαχαίρι ή με το πιρούνι, όπως λουλούδια, φύλλα, καρπούς, πουλάκια. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, δίνοντας πολλές ευχές. Στην φωτογραφία, Χριστόψωμο, που έκανε με πολύ μεράκι η κυρία Αθηνά Δημητρακάκη από την Βελαώρα Ευρυτανίας και ευλογήθηκε στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι.


http://evrytanikospalmos.blogspot.com/