Ο Διονύσιος ο κτίτορας της Μονής της Ζωοδόχου Πηγής και συγγραφέας της περίφημης << Ερμηνείας της ζωγραφικής τέχνης >>, γεννήθηκε στη Φουρνά γύρω στα 1670. Ο πατέρας του ήταν κληρικός, το δε οικογενειακό του επώνυμο ήταν Χαλκιάς, αν και ο ίδιος το γράφει Ψαλκεύς. Μαζί με τον ιερέα πατέρα του και τα υπόλοιπα αδέλφια, στα νεανικά του χρόνια, ασχολήθηκε με το επάγγελμα του λεπτουργού. Όμως πολύ νωρίς έμεινε ορφανός και σε ηλικία 12 χρόνων εγκατέλειψε την πατρίδα του και ξενιτεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου εκεί παρέμεινε μέχρι τα δεκαέξι τοθ χρόνια.
Στη συνέχεια πήγε στο Άγιο Όρος, εκάρη μοναχός και αργότερα χειροτονήθηκε ιερομόναχος. Κατά την παραμονή του στο Περιβόλι της Παναγίας, ο Διονύσιος έλαβε τις γνώσεις της ζωγραφικής και ασκήθηκε στην αγιογραφία στη σχολή του Πανσέληνου.

Με δικά του έξοδα επισκεύασε και τροποποίησε τη σκήτη του Αγίου Ιωάννου στις Καρυές το 1711, η οποία κοσμείται με φορητές εικόνες και τοιχογραφίες αγιογραφημένες με φιλοκαλία από τον ίδιο.

Ο Διονύσιος βρέθηκε στο Άγιο Όρος σε μια εποχή, που η βυζαντινή αγιογραφία εδέχετο ασφυκτικές πιέσεις από τη δυτική τεχνοτροπία της Αναγέννησης. Μια κατευθείαν από τη Δύση και μια από Βορρά ( Ρωσία ). Κάποιος έπρεπε ν’αντισταθεί σ’αυτές τιε επιρροές, που θα σήμαναν το τέλος της Βυζαντινής ζωγραφικής, και ο Διονύσιος ανέλαβε αυτό το δυσβάσταχτο φορτίο.

Μελέτησε όλες τις φορητές εικόνες και τοιχογραφίες των Μονών του Αγίου Όρους, εκείνα δε τα έργα που τον κατέπληξαν ήταν του Πανσελήνου, που έζησε πιθανότατα μεταξύ των τελευταίων δεκαετών του 13ου και των πρώτων του 14ου αιώνα. Τα λαμπερά γεμάτα φως χρώματα, οι απλές τονικές αποχρώσεις, και οι αρμονικοί συνδυασμοί, συνιστούν στην καλλιτεχνική προσωπικότητα του Πανσελήνου, αναγνωριστικό στοιχείο. Ο Πανσέληνος – επιφανέστερος εκπρόσωπος της μακεδονικής ζωγραφικής, σηματοδοτεί με το έργο του την Παλαιολόγεια τέχνη. Στα έργα αυτά ο Διονύσιος αναγνώρισε το πρότυπο, το τέλειο της βυζαντινής εικόνας, γι’αυτό συμβουλεύει τους επίδοξους αγιογράφους να μιμούνται στα έργα του τα αντίστοιχα του Πανσελήνου. Μάλιστα συνιστά να τα αντιγράφουν από το πρότυπο του Πανσελήνου.

Η αντίδρασή του αυτή στις δυτικές επιρροές τον οδήγησαν εκτός Αγίου Όρους και όχι << ο κλάδος ελαίας >> που αναφέρεται στον κώδικα της Μονής του Ζωοδόχου Πηγής.

Ο Διονύσιος είχε ως πρότυπο στη σπουδή της βυζαντινής αγιογραφίας τα έργα του ανυπέρβλητου αγιογράφου Πανσελήνου, τα οποία και υποστήριξε δια βίου θέλοντας να προστατέψει το κύρος και την αυθεντικότητα της βυζαντινής τέχνης. Να σημειώσουμε σ’αυτό το σημείο ότι οι πληροφορίες γύρω από τη ζωή και το έργο του Διονυσίου προέρχονται από το βίο του, που είναι γραμμένος από το Θεοφάνη, διάδοχό του στη Μονή όπως επίσης και από τα Επιγράμματα του Διονυσίου. Και τα δυο, Βίος και Επιγράμματα διασώζονται στον κώδικα της Μονής.

Αφού λοιπόν εφοδιάστηκε με γνώσεις και προσωπικές εμπειρίες στο Άγιο Όρος, ο Διονύσιος επέστρεψε στην γενέτειρά του τη Φουρνά στα 1727, όπου μέχρι τα τέλη του 1728 μαζί με τον μαθητή του τον Κύρριλο το Χίο, αγιογράφησαν τον ιερό καθεδρικό Ναό της Μεταμορφώσως του Σωτήρος. Την ίδια περίπου εποχή, ο Παναγιώτης Δοξαράς έγραψε το << Περί ζωγραφιάς >> σύγγραμμά του, το οποίο εξυμνεί τα δυτικά θρησκευτικά πρότυπα στη ζωγραφική τέχνη.

Ο Διονύσιος παρέμεινε στη Φουρνά για δύο περίπου χρόνια και μετά επέστρεψε στο Άγιο Όρος. Εκεί συνέγραψε την << Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης >> ( 1729 – 1733 ), ένα σπουδαίο έργο που υποστηρίζει τη βυζαντινή ζωγραφική παράδοση και είναι ένα σημαντικό στοιχείο πολιτισμικής και καλλιτεχνικής κληρονομιάς.

Ο Αδαμάντιος Αδαμαντίου στον Β’ τόμο του περιοδικού << Λαογραφία >>, χαρακτηρίζει το εν λόγω έργο << ως αληθές εγκόλπιο των βυζαντινολόγων των περί την βυζαντινακήν εικονογραφίαν και καθόλου των τεχνοκριτών των περί την χριστιανικήν τέχνιν διατριβόντων >>.

Το βιβλίο αυτό όπως προαναφέραμε εκδόθηκε το 1909 στην Πετρούπολη από τον Α. Παπαδόπουλο, βελτιωμένο και απαλλαγμένο από λάθη, και αφού είχε προηγηθεί άλλη το έτος 1900. Το σύγγραμμα θεωρείται απαραίτητο για όλους τους αγιογράφους από τότε μέχρι και σήμερα. Εκτός του σπουδαίου αυτού έργου ο Διονύσιος συνέγραψε επιστολές και επιγράμματα, δυο ασματικές ακολουθίες και φυσικά τον περίφημο << Κώδικα της ιεράς Μονής της Ζωοδόχου Πηγής >>.