Οι Σαρακατσαναίοι ανεξάρτητοι από την φύση τους , ήταν φυσικό να είναι από τους πρώτους που πήραν τ' άρματα και να εναντιωθούν στον κατακτητή. Η δράση των Σαρακατσαναίων ξεκινάει πολλά χρόνια πριν την έκρηξη της επανάστασης .
Να δούμε τι λένε οι ιστορικοί και οι αυτόπτες μάρτυρες της επανάστασης του 1821 για τους αυτούς.
Οι Σαρακατσαναίοι ξύπνοι και ανεξάρτητοι αντίθετα προς τους
Αρβανιτόβλαχους που καλόπιαναν τους πασάδες και δούλευαν βοσκοί στα κοπάδια τους είχαν ένα αδάμαστα ήθος για την ελευθερία. " Εμείς και τα μοναστήρια ήμασταν το στήριγμα σε όλους τους ξεσηκωμούς λένε και οι ίδιοι καυχησιάρικα".

Δύο από τους μεγαλύτερους κλέφτες ήταν Σαρακατσαναίοι . Ο Κατσαντώνης και ο Καραϊσκάκης.
Ο γερουσιαστής Τσιγκόλης έγραφε για τον Λογοθέτη Ζώτο ή Γκαβοστεργιο.
Ο Λογοθέτης Γκαβοστεργιος από τη Φουρνά Ευρυτανίας γόνος μεγάλης σαρακατσαναίηκης οικογένειας, μετά την σύλληψη και τον απαγχονισμό του αδερφού του Γιώργου Γκαβοστέργιου και την διαρπαγή της περιουσίας του από τους τούρκους (3500 γιδοπρόβατα, 50 βόδια, 20 άλογα, και 25 μουλάρια ) γύρισε από την πόλη όπου διέμενε και δαπάνησε για την συντήρηση πολεμικού σώματος , του οποίο διοικούσε ο ίδιος , πάνω από 700.000 γρόσια , πρόσφερε δε και στην πόλη του Μεσολογγίου σε μία μόνο μέρα δύο φορτία (καΐκια ) καλαμπόκι.


Από την Βιβλιογραφία . Γεώργιος Ν. Αγραφιώτης Σαρακατσαναίοι κλεφταρματολοί και δημοτικό τραγούδι.